Oorlog in Nijmegen

bronnenonderzoek vervolgingen

registratie

registratie

Publicaties registratie

Klein commentaar bij een artikel van Frans Wilbers
Wilbers schreef als hoofd van de afdeling Bevolking in Nijmegen een artikel over ‘goed gesitueerde’ Nijmeegse gezinnen, ‘de meesten behoorende tot een bepaalden godsdienst’, die de stad in 1940 hadden verlaten. Lees hier ons commentaar.
Het bevolkingsregister in overeenstemming brengen met de feiten
Na de massale deportaties in 1942 moest de bevolkingsadministratie op orde worden gebracht. Ook in Nijmegen beijverde men zich om deze ‘mutaties’ in de administratie te verwerken.
Aanmeldingsplicht voor Joden; betaling van de leges
Het Duitse bestuur streefde naar ‘de registratie op naam van alle Joden'. Daarom stelde zij een aanmeldingsplicht voor Joden in.

Verklaring vaststelling gemengd huwelijk

Op 12 september stuurt Jacob Lentz, hoofd van de Rijksinspectie van de Bevolkingsregisters, alle Nederlandse burgemeesters een circulaire waarin hij meedeelt dat “de joodsche partij in een gemengd huwelijk” de gelegenheid krijgt om de ‘Verklaring voor de vaststelling van een gemengd huwelijk’ af te leggen.

Met deze verklaring was men ‘vrijgesteld van tewerkstelling’, wat betekende dat men ‘officieel’ niet via Westerbork naar concentratiekampen werd gestuurd. De verklaring moest worden aangevraagd tussen 15 en 25 september 1942 (in Amsterdam tot 1 oktober), men had dus maar tien dagen de tijd. Er moest 2 gulden leges betaald worden.

Het dossier bevat deze circulaire en het bijbehorende persbericht. Verder ook correspondentie over individuele gevallen naar aanleiding van de aanvragen, en de correspondentie tussen de toenmalige Nijmeegse burgemeester Van der Velden en J. Lentz, met een overzicht van de toegekende verklaringen. In Nijmegen kregen 43 personen de verklaring.

Bronmateriaal registratie

Staten van door Joden bewoonde huizen (1942)
Een uiterst curieus document. Ergens rond septemeber 1942 laat de gemeente Nijmegen een dertigtal huizen opmeten die door Joden bewoond werden.
Verklaring vaststelling gemengd huwelijk
Met deze verklaring was men ‘vrijgesteld van tewerkstelling’, wat betekende dat men ‘officieel’ niet via Westerbork naar concentratiekampen werd gestuurd.
Lijst van 'gevluchte Joden' (december 1942)
Deze lijst werd in december 1942 opgesteld door de afdeling Bevolking van de gemeente Nijmegen.
Verordening 6/1941 - Correspondentie
Correspondentie over de verplichte aanmelding van Joden. Zo pleitte Abraham Mendes da Costa voor een milde behandeling van Joden maar het gemeentebestuur maande hem om zich toch te aan melden.
Frans Wilbers: Alfabetische lijst van personen die de gemeente Nijmegen hebben verlaten
Lijst met namen van mensen die Nijmegen in 1940 hadden verlaten, opgesteld door het hoofd van de afdeling Bevolking.
Frans Wilbers: Afvoering van het bevolkingsregister in verband met den internationalen toestand (1940)
Artikel van het hoofd van de afdeling Bevolking over ‘goed gesitueerde’ Nijmeegse inwoners, ‘de meesten behoorende tot een bepaalden godsdienst’, die Nijmegen in 1940 ontvluchtten.
Lijst van ‘Joden te Nijmegen, die naar het kamp zijn gegaan’ (december 1942)
Lijst van ‘Joden die naar het kamp zijn gegaan’, zoals dat toen eufemistisch werd genoemd (december 1942). Bedoeld werd Kamp Westerbork.
In een Nijmeegse cel beland (1940, 1943)
Over grote delen van 1940 en 1943 werden de namen bijgehouden van mensen die werden opgepakt en vastgezet in een Nijmeegse politiecel.
Leges aanmeldingsplicht Joden in Nijmegen
In februari 1941 moesten Joden zich laten registreren op basis van Verordening 1941/6.
Verwijdering van Joden uit het bevolkingsregister
De afdeling Bevolking van de gemeente Nijmegen krijgt van de Rijksinspectie van de Bevolkingsregisters de opdracht om de weggevoerde en ondergedoken Joden uit het register te verwijderen. Hierover handelt dossier RAN 2_40199.
Namenlijst Joden in Nijmegen
Gemeente Nijmegen: “Lijst van te Nijmegen woonachtige personen van Joodschen bloede”, mei 1941