Oorlog in Nijmegen

bronnenonderzoek vervolgingen

registratie

registratie

Publicaties registratie

Klein commentaar bij een artikel van Frans Wilbers
Wilbers schreef als hoofd van de afdeling Bevolking in Nijmegen een artikel over ‘goed gesitueerde’ Nijmeegse gezinnen, ‘de meesten behoorende tot een bepaalden godsdienst’, die de stad in 1940 hadden verlaten. Lees hier ons commentaar.
Het bevolkingsregister in overeenstemming brengen met de feiten
Na de massale deportaties in 1942 moest de bevolkingsadministratie op orde worden gebracht. Ook in Nijmegen beijverde men zich om deze ‘mutaties’ in de administratie te verwerken.
Aanmeldingsplicht voor Joden; betaling van de leges
Het Duitse bestuur streefde naar ‘de registratie op naam van alle Joden'. Daarom stelde zij een aanmeldingsplicht voor Joden in.

Verordening 6/1941 - Correspondentie

Dit dossier - 2_40193 - bevat correspondentie tussen de afdeling Bevolking van de gemeente Nijmegen (tot februari 1943 onder leiding van F. Wilbers) en de Rijksinspectie van de Bevolkingsregisters in Den Haag (onder leiding van Lentz) over de verplichte aanmelding van Joden. Het dossier bevat ook de Verordening 6/1941 van Seijss-Inquart en alle uitvoeringsbesluiten en interpretaties die daarop volgden.

Toen de meeste personen zich eenmaal hadden aangemeld - zie daarvoor dossier 2_40194 - werden er veel individuele gevallen aangemeld over wie 'discussie' ontstond. Ook werden er personen voor het eerst aangemeld, omdat zij in februari 1941 nog niet geboren waren.

In het dossier ook correspondentie van Abraham Mendes da Costa met het gemeentebesuur. Hij pleitte voor een milde behandeling, maar het gemeentebestuur maande hem om zich toch aan te melden. Wilbers rapporteerde aan Lentz dat Mendes da Costa zich weigerde aan te melden, terwijl het gemeentebestuur feitelijk wist dat hij Joods was.

Bronmateriaal registratie

Staten van door Joden bewoonde huizen (1942)
Een uiterst curieus document. Ergens rond septemeber 1942 laat de gemeente Nijmegen een dertigtal huizen opmeten die door Joden bewoond werden.
Verklaring vaststelling gemengd huwelijk
Met deze verklaring was men ‘vrijgesteld van tewerkstelling’, wat betekende dat men ‘officieel’ niet via Westerbork naar concentratiekampen werd gestuurd.
Lijst van 'gevluchte Joden' (december 1942)
Deze lijst werd in december 1942 opgesteld door de afdeling Bevolking van de gemeente Nijmegen.
Verordening 6/1941 - Correspondentie
Correspondentie over de verplichte aanmelding van Joden. Zo pleitte Abraham Mendes da Costa voor een milde behandeling van Joden maar het gemeentebestuur maande hem om zich toch te aan melden.
Frans Wilbers: Alfabetische lijst van personen die de gemeente Nijmegen hebben verlaten
Lijst met namen van mensen die Nijmegen in 1940 hadden verlaten, opgesteld door het hoofd van de afdeling Bevolking.
Frans Wilbers: Afvoering van het bevolkingsregister in verband met den internationalen toestand (1940)
Artikel van het hoofd van de afdeling Bevolking over ‘goed gesitueerde’ Nijmeegse inwoners, ‘de meesten behoorende tot een bepaalden godsdienst’, die Nijmegen in 1940 ontvluchtten.
Lijst van ‘Joden te Nijmegen, die naar het kamp zijn gegaan’ (december 1942)
Lijst van ‘Joden die naar het kamp zijn gegaan’, zoals dat toen eufemistisch werd genoemd (december 1942). Bedoeld werd Kamp Westerbork.
In een Nijmeegse cel beland (1940, 1943)
Over grote delen van 1940 en 1943 werden de namen bijgehouden van mensen die werden opgepakt en vastgezet in een Nijmeegse politiecel.
Leges aanmeldingsplicht Joden in Nijmegen
In februari 1941 moesten Joden zich laten registreren op basis van Verordening 1941/6.
Verwijdering van Joden uit het bevolkingsregister
De afdeling Bevolking van de gemeente Nijmegen krijgt van de Rijksinspectie van de Bevolkingsregisters de opdracht om de weggevoerde en ondergedoken Joden uit het register te verwijderen. Hierover handelt dossier RAN 2_40199.
Namenlijst Joden in Nijmegen
Gemeente Nijmegen: “Lijst van te Nijmegen woonachtige personen van Joodschen bloede”, mei 1941